5 Giải Pháp Xử Lý Nước Thải Nuôi Tôm Hiệu Quả và Bền Vững tại Việt Nam 🇻🇳

Ngành nuôi tôm tại Việt Nam đang phát triển mạnh mẽ và trở thành một trong những ngành kinh tế mũi nhọn, mang lại giá trị xuất khẩu cao. Tuy nhiên, sự phát triển nóng và thiếu quy hoạch đã gây ra nhiều vấn đề về môi trường, đặc biệt là ô nhiễm từ nước thải.

Việc xử lý nước thải nuôi tôm không chỉ là yêu cầu cấp bách để bảo vệ môi trường mà còn là yếu tố then chốt giúp nghề nuôi tôm phát triển bền vững. Bài viết này sẽ phân tích các vấn đề ô nhiễm và giới thiệu 5 giải pháp xử lý hiệu quả, phù hợp với điều kiện thực tế tại Việt Nam.

I. Tổng quan về Tình hình Nuôi tôm và Thách thức Môi trường

Nghề nuôi tôm hiện đại bắt đầu bùng nổ trên thế giới từ những năm 1990, với hai khu vực lớn nhất là Châu Mỹ Latinh và Châu Á. Tại Việt Nam, sau năm 1987, nghề nuôi tôm thương phẩm phát triển mạnh, đưa Việt Nam trở thành một trong những nước xuất khẩu tôm hàng đầu thế giới. Năm 2004, giá trị xuất khẩu thủy sản đạt 2,4 tỷ USD, trong đó tôm đông lạnh chiếm đến 53%.

Tuy nhiên, sự tăng trưởng nhanh chóng này cũng kéo theo những thách thức lớn. Việc chuyển đổi diện tích lớn đất lúa, đất hoang ven biển sang ao tôm một cách tự phát đã gây ra hàng loạt vấn đề:

• Dịch bệnh: Các bệnh dịch như đốm trắng, đầu vàng… bùng phát và lây lan, gây thiệt hại nghiêm trọng cho người nuôi.
• Ô nhiễm môi trường: Nước thải từ ao nuôi tôm chứa nhiều chất hữu cơ, thức ăn dư thừa, phân tôm, hóa chất… làm suy thoái môi trường nước và đất, ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe tôm và hệ sinh thái ven biển.
• Thiếu quy hoạch và kỹ thuật: Hầu hết các cơ sở nuôi tôm ở Việt Nam là hộ gia đình với quy mô nhỏ, manh mún, thiếu kỹ thuật quản lý môi trường và kiểm soát dịch bệnh.

1. Nguồn gốc Chất thải trong Nuôi tôm Công nghiệp

Theo ước tính, chỉ khoảng 15 – 20% thức ăn được tôm sử dụng để phát triển, 15% thất thoát và 40 – 45% được dùng cho quá trình chuyển hóa, duy trì sự sống. Điều này có nghĩa là một lượng lớn chất thải được thải ra môi trường.

• Thức ăn dư thừa: Đây là nguồn ô nhiễm lớn nhất, chiếm 30 – 40% lượng nitơ thải ra. Thức ăn dư thừa phân hủy làm giảm oxy hòa tan (DO) và tăng BOD, COD.
• Chất thải từ tôm: Tôm bài tiết nitơ dưới dạng amoniac, một chất cực độc với tôm.
• Phù du và cặn bã: Tảo chết và chất hữu cơ lắng đọng ở đáy ao tạo thành lớp bùn độc hại, chứa nhiều amoniac, nitrit, hydro sunfua.

Sự tích tụ các chất thải này không chỉ làm giảm chất lượng nước và đáy ao, gây căng thẳng cho tôm mà còn làm tăng nguy cơ bùng phát dịch bệnh. Vì vậy, ngành chăn nuôi tôm cần chú trọng vào việc xử lý nước thải nuôi tôm phải được ưu tiên hàng đầu.

II. 5 Phương pháp Xử lý Nước thải nuôi tôm hiệu quả

Việc xử lý nước thải nuôi tôm là bắt buộc để đáp ứng các tiêu chuẩn về môi trường hiện hành tại Việt Nam. Theo QCVN 02-19:2014/BNNPTNT và Thông tư số 22/2014/TT-BNNPTNT của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về nước thải nuôi trồng thủy sản, các thông số như BOD, COD, SS, NH4+, TSS, và tổng phốt pho phải nằm trong giới hạn cho phép khi thải ra môi trường.

Dưới đây là 5 phương pháp sinh học hiệu quả và được ứng dụng rộng rãi:

1. Sử dụng Chế phẩm Vi sinh (Vi sinh vật)

Phương pháp này sử dụng các chủng vi sinh vật có lợi để phân hủy chất hữu cơ, nitơ và phốt pho trong nước thải. Các chế phẩm vi sinh như Super VS, BRF-2 quakit… chứa các enzyme giúp phân giải thức ăn thừa, phân tôm và cặn bã tích tụ ở đáy ao.

Ưu điểm:

• Phân giải chất hữu cơ hòa tan và không hòa tan, làm sạch nước ao.
• Giảm các khí độc như amoniac, nitrit.
• Tăng lượng oxy hòa tan (DO).
• Giảm thiểu vi sinh vật gây bệnh như Vibrio.

2. Mô hình Hồ Sinh học (Bio-pond)

Hệ thống hồ sinh học là một chuỗi 3 đến 5 hồ được thiết kế để xử lý nước thải nuôi tôm thông qua quá trình tự nhiên với sự hỗ trợ của tảo và vi khuẩn. Nước thải từ ao tôm được dẫn qua các hồ lắng, sau đó là các hồ sinh học nơi diễn ra quá trình quang hợp và phân hủy chất hữu cơ.

Ưu điểm:

• Chi phí vận hành thấp, dễ áp dụng ở những nơi có diện tích đất lớn.
• Xử lý hiệu quả các chất ô nhiễm.
• Có thể kết hợp với mô hình nuôi xen kẽ.

3. Hệ thống đất ngập nước (Wetland System)

Đây là một trong những giải pháp bền vững nhất, sử dụng hệ sinh thái rừng ngập mặn để lọc sinh học các chất ô nhiễm trong xử lý nước thải nuôi tôm. Rễ của cây ngập mặn có cấu trúc đặc biệt, cung cấp bề mặt cho vi khuẩn bám dính, hấp thụ chất dinh dưỡng và bẫy các kim loại nặng, hóa chất.

• Theo tính toán, 1 ha rừng ngập mặn có thể hấp thụ 21 kg nitơ và 20 kg phốt pho mỗi năm.
• Các loài động vật trong hệ sinh thái này như hàu, vẹm, cua, cá cũng đóng vai trò lọc nước, loại bỏ chất hữu cơ.

Lưu ý: Để xử lý hiệu quả cho 1 ha ao nuôi tôm công nghiệp, cần một diện tích rừng ngập mặn tối thiểu là 22 ha, như các nghiên cứu đã chỉ ra.

4. Xử lý bằng Nhuyễn thể Hai vỏ và Rong biển

Nhuyễn thể hai vỏ (sò, nghêu, hàu, vẹm) có khả năng lọc nước cực kỳ hiệu quả nhờ tập tính ăn lọc. Một con vẹm có thể lọc từ 2 – 5 lít nước/giờ.

• Mô hình của Trung Quốc: Một khu nuôi tôm công nghiệp đã xây dựng hệ thống ao xử lý bằng nhuyễn thể hai vỏ với tỷ lệ diện tích tương ứng ao tôm: ao nhuyễn thể: ao chứa nước là 1: 0,8: 0,4. Hiệu quả xử lý TSS đạt từ 45 – 89%, P-PO4 đạt 40 – 83,6%, và còn tạo thêm nguồn thu nhập từ việc thu hoạch nhuyễn thể.
• Nghiên cứu của Việt Nam: Sò huyết và rong sụn đã được chứng minh là có khả năng hấp thụ các chất ô nhiễm. Rong sụn có thể giảm hàm lượng amoni trong nước đến hơn 80% chỉ sau 5 ngày.

5. Mô hình Nuôi kết hợp (IMTA – Integrated Multi-Trophic Aquaculture)

Đây là phương thức nuôi tiên tiến, kết hợp nhiều loài có vị trí khác nhau trong chuỗi thức ăn để tối ưu hóa việc sử dụng chất dinh dưỡng và giảm thiểu chất thải. Đâu là phương pháp xử lý nước thải nuôi tôm với hiệu suất khá tốt trong hoàn cản, môi trường Việt Nam hiện nay.

• Nuôi tôm – cá rô phi: Mô hình này được áp dụng thành công tại Thái Lan và Việt Nam (Phú Yên). Cá rô phi được nuôi trực tiếp trong ao tôm hoặc ao xử lý nước thải riêng biệt. Chúng ăn thức ăn thừa và cặn bẩn, giúp cải thiện chất lượng nước, giảm sử dụng thuốc và hóa chất. Lợi nhuận từ mô hình này cao hơn so với nuôi tôm đơn thuần.
• Nuôi tôm – rong biển: Rong biển hấp thụ các chất dinh dưỡng vô cơ như nitơ và phốt pho, làm sạch nước và tạo thêm nguồn thu nhập phụ.

III. Tại sao cần đầu tư vào xử lý nước thải nuôi tôm?

Việc đầu tư vào các hệ thống xử lý nước thải nuôi tôm không chỉ là tuân thủ quy định mà còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho người nuôi:

• Giảm thiểu dịch bệnh: Môi trường nước sạch giúp tôm khỏe mạnh, ít bị stress và giảm thiểu nguy cơ mắc các bệnh do vi khuẩn, virus.
• Tăng hiệu suất nuôi: Tôm sống trong môi trường lý tưởng sẽ tăng trưởng nhanh hơn, cho năng suất cao hơn.
• Tăng giá trị sản phẩm: Sản phẩm tôm sạch, không tồn dư hóa chất sẽ đáp ứng được các tiêu chuẩn xuất khẩu khắt khe.
• Phát triển bền vững: Giúp bảo vệ môi trường, duy trì sự ổn định của hệ sinh thái ven biển, đảm bảo nghề nuôi tôm có thể phát triển lâu dài.

Nghề nuôi tôm bền vững cần đi đôi với bảo vệ môi trường. Các mô hình xử lý nước thải nuôi tôm bằng phương pháp sinh học là hướng đi đúng đắn, mang lại hiệu quả kinh tế cao và góp phần bảo vệ tài nguyên quốc gia.

Bạn nghĩ giải pháp nào phù hợp nhất với trang trại của mình?

Tham khảo thêm: Xử lý nước thải nuôi tôm

Công ty môi trường Ngọc Lân là đơn vị luôn đi đầu trong công tác xử lý nước thải chăn nuôi thủy sản, đặc biệt là xử lý nước thải nuôi tôm. Mọi nhu cầu và tư vấn, xin liên hệ với chúng tôi thông qua hotline: 0905555 146.